Мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеу тілін дамытуға өнімді әрекеттің әсері

Мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеу тілін дамытуға өнімді әрекеттің әсері.

Шығармашылыққа негізделген баланың әрекеті нәтижелі болады. Балалар іс-әрекетінің өнімді түрлеріне: бейнелеу өнері (модельдеу, сурет салу, аппликация, дизайн, қол еңбегі) жатады.

Мектеп жасына дейінгі баланы жан-жақты дамыту мен тәрбиелеу үшін сурет салу, модельдеу, аппликация және дизайнның маңызы зор және жан-жақты. Бейнелеу әрекеті шындықты түсінудің нақты бейнелі құралы ретінде әрекет етеді, сондықтан балалардың психикалық дамуы үшін үлкен маңызға ие. Өз кезегінде баланың ақыл-ой тәрбиесі сөйлеуді дамытумен тығыз байланысты.

Мектеп жасына дейінгі балаларда қоршаған өмірдің заттары мен құбылыстары туралы нақты түсініктерді қалыптастыру сөйлеу қабілетінің бұзылуын жеңудің маңызды құралдарының бірі болып табылады. Баланың жан-жақты дамуына бағытталған балалардың іс-әрекетінің әртүрлі түрлерін пайдалана отырып, мұғалімдер бір мезгілде сөйлеу кемістіктерін түзету мәселелерін шешеді, балаларды сөйлеуді қолдана білуге үйретеді, сөйлеу мен ойлауды қалыптастырады.

Мектеп жасына дейінгі баланы дамытудың тиімді құралдарының бірі - өнімді іс-әрекет, өйткені оның барысында бала тек көруді ғана емес, сонымен қатар қоршаған заттар мен құбылыстарды түсінуді және бейнелеуді және, сайып келгенде, белсенді сөйлеуде сөздерді қолдануды үйренеді. Бала заттардың атауларымен, заттармен жасайтын әрекеттерімен танысады, заттардың сыртқы белгілерін және іс-әрекет белгілерін білдіретін сөздерді ажыратып, қолдана алады.

Сондай-ақ өнімді іс-әрекетте баланың бір уақытта бірнеше анализаторларға (көру, есту, тактильді қабылдау) сүйенуі маңызды, бұл сөйлеудің дамуына да оң әсер етеді.

Сөз атауларын ассимиляциялау үшін балалардың өздерінің заттармен әрекеттерінің маңызы зор. Бұл фактор баланың сөйлеу қабілетінің дамуына үлкен әсер етеді. Кішкентай балалар объектіні білдіретін сөзге екі есе жылдам жауап бере бастайды, егер оларда осы объектілерді басқару мүмкіндігі болса.

Өнімді іс-әрекет сөйлеуді дамыту үшін тиімді, ең алдымен баланың өзі заттармен тікелей әрекет етеді. Өнімді іс-әрекетте сөздің іс-әрекетпен, іс-әрекет белгілерімен тығыз байланысына жағдай жасалады. Сөз бен заттың арасындағы байланысты қамтамасыз ету сөзді қимылмен байланыстырудан әлдеқайда оңай: объектінің өзін, ойыншықты немесе манекені көрсетуге болады, ең соңында суретті пайдалануға болады. Сөздің заттың қозғалысымен немесе күйімен байланысын сурет арқылы көрсету әлдеқайда қиын. Көрнекі әрекеттерде бұл табиғи түрде болады, өйткені баланың өзі әртүрлі әрекеттерді орындайды. Мысалы: Қарындаш алдым, сызық сыздым, доп сыздым, т.б.

Өнімді іс-әрекет ретінде айқындалатын балалардың іс-әрекеттері жетілген, мағыналы және мақсатты бола түсетінін атап өткен жөн. Бейнелеу дағдыларын меңгеру процесі жеделдетіледі.

Модельдеуде, аппликацияда және басқа да өнімді іс-әрекет түрлерінде объектіні, тіпті ең қарапайымдысын бейнелеу ол туралы жеткілікті айқын идеялардың болуын болжайды. Заттар мен құбылыстар туралы түсініктерді қалыптастыру балалардан олардың қасиеттері мен белгілері (пішіні, түсі, өлшемі, жұмсақтығы, серпімділігі және т.б.) туралы білім алуды талап етеді. Балаларға бейнелерді үйретуден бұрын мұғалім осы қасиеттерді анықтап, атайды, ал заттарды салыстыру арқылы балаларды ұқсастықтар мен айырмашылықтарды табуға үйретеді.

Бірте-бірте балалар объектіні өз бетінше талдау, оның құрамдас бөліктерін көру, оларды салыстыру және сонымен бірге объектіні тұтастай қабылдау қабілетіне ие болады. Тиімді құралдар арқылы алынған заттар мен олардың қасиеттері туралы білім санада күштірек. Ерекшеліктер (пішіні, өлшемі, түсі) жеке заттарға ғана тән емес, сонымен қатар балалардың түсінігінде көптеген объектілерге тән ретінде жалпыланады. Балалар заттағы қызыл түсті, дөңгелек пішінді, түзу сызықты, мысалы, танып, атайды, жыл соңына қарай бұл сөздер мен сөз тіркестерін қарым-қатынаста белсенді қолданады.

Балалар жұмысын талдау балалардың сөйлеу мүмкіндіктерін ескере отырып құрылуы керек. «Сызба бойынша затты тап», «Қай жерден тауып, бұл суретті кім салғанын айт», «Суреттің түсіне қарап затты тауып, ата» сияқты дидактикалық ойындар мен жаттығуларды қолданған жөн. Бұл әдістер балаларға қызықты болумен қатар, объектілер мен олардың бейнелеріндегі ұқсас белгілерді барынша талдауға және анықтауға мүмкіндік береді. Балалардың жұмысын мұндай талдау балалардың өздері салған суреттерін дұрыс бағалауға үйретеді.

Суретте қайталанатын қозғалыстарды (штрихтар, штрихтар, сызықтар) орындаған кезде балалар қолдың қимылымен оларды дер кезінде сөйлеумен сүйемелдеуді ұнатады: үстіңгі – үстіңгі – үстіңгі («іздер», тамшы – тамшы – тамшы («жаңбыр жауып тұр») , алға-артқа басады - жыртып тастады және т.б. - бұл олардың сөйлеудің әртүрлі аспектілерін дамыту үшін де қолданылуы керек сурет салу процесінде сөйлеуді қабылдау, және одан кейін олардың әрекеттерін сөйлеумен біріктіреді. Сөздік белгілерді көрсетуге көмектеседі («Таспалар қызыл, ұзын, әдемі»). тек сурет салуды үйренуде, сонымен қатар қабылдау мен қиялды дамытуда.

Балалардың өз идеялары әлі жоқ; Сабақтар кезінде сіз жиі пайда болған кескіннің мәнерлілігіне назар аударуыңыз керек. Көрнекі әрекеттерге арналған тапсырма баланы мұғаліммен бірге жасалған суретті, модельдеуді немесе аппликацияны эмоционалды түрде қабылдауға көмектесетін қиялдық жағдайға енгізетіндей құрылымдалған болуы керек. Сондай-ақ поэтикалық мәтіндерді бейнелі түрде салыстыру қажет, бұл тақырыпқа мінездеме жасауға көмектеседі, балаларда бейнелі қабылдауды дамытады, сөйлеуді мәнерлі құралдармен байытады.

Бейнелеу өнері және құрылыс сабақтарында сөйлеу құралдарын сәтті дамытуға болады: балалардың сөздік қорын жаңа сөздермен байыту, сөздердің мағынасын және олардың грамматикалық формаларын нақтылау.

Әрбір сабақта сөздік қор балалардың белсенді сөйлеуінде жақын болашақта қолдануы үшін нақтыланады және жинақталады, сонымен қатар болашақта балалардың қолдануы үшін қарапайым және күрделі сөйлемдердің үлгілерін қабылдау және жинақтау. Бұл екі мақсатты оқытудың басынан бастап қою керек. Оларды шешу бір мезгілде жүзеге асырылуы керек, яғни әрбір сабақта қабылдауды дамыту үшін сөйлеудің қарапайым және күрделірек екі түрі де қарастырылған.

Өнімді іс-әрекетте балалардың сөйлеуін дамыту үшін әртүрлі тәсілдер қолданылады: затты көрсету, өмірден затты салу, бейнелеу тәсілдерін көрсету, ауызша түсіндіру, затты тексеру, жұмысты талдау, жұмысты үлгімен салыстыру, іс-әрекетке түсініктеме беру, ересек адамның сөйлеуін қолдану. үлгі ретінде сөйлеу және т.б. d.

Ең алдымен сөйлеуді үлгі ретінде қарастыру керек. Ол балаларға қолжетімді, мәнерлі және анық айтылған сөйлемдерден тұруы керек. Балалардың естігендерін түсінуі үшін үзіліс жасау керек. Ересек адамның сөздік қоры қарапайым, бірақ кедей болмауы керек.

Мектеп жасына дейінгі балаларды өнімді іс-әрекетке үйретуде (олардың білім, білік, дағдыларын қалыптастыру) әртүрлі анализаторлардың қатысуын көздейтін объектілерді тексеруге үлкен мән беріледі.

Табиғи объектілерді зерттеу және талдау объектінің жетекші сипаттамаларына сәйкес келетін біртұтас нақты схема бойынша жүзеге асырылады: объектінің пішінін, оның құрылымын, бөліктерінің болуын және орналасуын анықтау, түсін анықтау.

Мұғалім емтиханға жетекшілік етеді, нақты сұрақтардың көмегімен ол тану, оқшаулау, талдау және синтездеу, нақтылау мен нақтылау, пәннің сипаттамаларын жүйелеу процестерін басқарады.

Мұғалім үшін бұл тізім баланың сөйлеу құралдарын байытудың бірқатар бағыттарын ұсынады. Бұл заттардың атаулары, олардың бөліктері мен сипаттамалары және қағаз парағындағы заттардың кеңістікте орналасуын, өлшемдегі бөліктердің қатынасын білдіретін сөздер және т.б.

Әрекеттерді орындау барысында (сурет салу, модельдеу, аппликация, жобалау) балалардың сөйлеуге зейінін дамыту, сөздік қорын молайту, сөздердің мағынасын нақтылау, іс-әрекет қарқынын реттеу мақсатында олардың іс-әрекетіне түсініктеме беріледі.

Ауызша қарым-қатынасты дамыту мақсатында өнімді іс-әрекетке баулу барысында мұғалім балаларға сұрақтар қояды. Сөйлеу күйіне байланысты балалар оларға әртүрлі жауап беруі мүмкін. Балалар сөйлеуді меңгерген сайын, олар сұрақтарға сөз тіркестерімен, содан кейін сөйлемдермен көбірек жауап бере бастайды.

Өнімді іс-әрекетте сөйлеуді қабылдау мен түсіну тезірек қалыптасады, өйткені ол практикалық бағытты алады, ал проблемалық жағдайлар сөйлеу әрекетіне ықпал етеді. Бала бір уақытта бірнеше анализаторларға сүйенеді (көру, есту, тактильді қабылдау, бұл сөйлеуге де жақсы әсер етеді. Ал сөз бейнелеу процесін түсінуге көмектеседі.